Mechanische ventilatie is sinds de beginjaren ‘90 van de vorige eeuw verplicht volgens Bouwbesluit bij de bouw van nieuwe woningen. We beschrijven de meest voorkomende systemen: C en D.
Bij systeem C wordt lucht uit de zgn. "vuile" ruimtes: badkamer, toilet en keuken afgezogen via (afzuig)ventielen in plafond of wand. De motor van de ventilatiebox loopt dag en nacht. De afgezogen lucht wordt aangevuld door buitenlucht, meestal via roosters in ramen (“Dauerlüftung”) of via gevelroosters.

Bij systeem D wordt binnenlucht afgezogen in de “vuile” ruimtes en verse buitenlucht ingeblazen in leefruimtes (woonkamer en slaapkamers); deze units hebben dan ook twee motoren en twee filters. De afgezogen warme binnenlucht verwarmt in de warmtewisselaar de van buiten aangezogen verse, koude(re) lucht. Dit systeem van warmteterugwinning wordt ook aangeduid als WTW. Bij deze “balans-ventilatie”-units is het heel belangrijk om de filters op tijd te reinigen of vervangen.

Bij huurhuizen is de verhuurder verplicht periodiek onderhoud te laten doen, bij koophuizen is men als eigenaar zelf verantwoordelijk voor het deugdelijk functioneren van de mechanische ventilatie! Het belang hiervan wordt dikwijls onderschat, zodat het onderhoud op de lange baan wordt geschoven.

Vroeger waren huizen nog niet (zo goed) geïsoleerd en sloten de ramen en deuren nog niet zo goed in de kozijnen als tegenwoordig. Met andere woorden: het tochtte er nog wel eens, maar het ventileerde wèl! Nu zijn de woningen zo goed geïsoleerd en worden de ramen en deuren met rubber strips afgewerkt zodat er geen lucht langs kan! Ook worden de muren van een woning door het isoleren potdicht!
Dus moet er geventileerd worden omdat mens en dier nu eenmaal zuurstof nodig hebben om in leven te kunnen blijven. De door menselijke activiteiten in huis geproduceerde verontreinigingen, zoals uitgeademde CO2, dampen en geuren bij het koken, verflucht bij het schilderen en tabaksrook dienen naar buiten te worden afgevoerd. Uit hygiënische overwegingen, met het oog op onze gezondheid en ons welbevinden, worden dus zwaardere eisen aan de ventilatie gesteld dan strikt noodzakelijk is om te overleven.

Niet alle vochtproblemen worden echter, zoals weleens ten onrechte wordt gedacht, veroorzaakt door een gebrek aan ventilatie. Denk hierbij aan koudebruggen bij bouwfoutjes. Niettemin kan ventilatie een belangrijke rol spelen bij het voorkomen van vochtproblemen in woningen.
In de zomer kan ook warmte, bijvoorbeeld ten gevolge van een naar binnen schijnende zon, als een belastende verontreiniging worden beschouwd. Deze warmte wordt voor een belangrijk deel via de ventilatie afgevoerd.

Zorg dat er altijd lucht van buiten naar binnen kan via roosters (“dauerluftung”) of open ramen. Dat is in alle huizen belangrijk maar nog meer bij mechanische luchtafvoer. Als het huis potdicht zit, wordt lucht aangezogen uit spouwmuur of kruipruimte; daarin zit vaak vocht, schimmel en radongas.
Zorg ook voor goede luchtstroming in huis via minstens 1,5 cm ruimte onder de binnendeuren, of een alternatief zoals ventilatieroosters in binnenmuren of -deuren.

Schakel de mechanische ventilatie nooit uit. Trek alleen bij onderhoud of in geval van een ramp (als de overheid adviseert ramen en deuren te sluiten) de stekker van de centrale ventilatie unit uit het stopcontact.
Is er geen stekker? Zet dan in de meterkast de schakelaar om van de groep die de mechanische ventilatie bedient; plak vooraf een sticker bij de juiste schakelaar.

Lucht de vertrekken regelmatig, maar zet (in de winter) de ramen niet langer dan een half uur open; dat voorkomt onnodig warmteverlies.